Article 28 BP là một học sinh 12 tuổi đang theo hoc lớp 6 tại Trường trung học bán công Nam Sài gòn, quận 7. Phụ huynh của BP liên lạc với Ban Mai khi nhận thấy BP có nguy cơ không theo học nổi tại môi trường giáo dục phổ thông.
BP có rối loạn ngôn ngữ với các triệu chứng tương đối rõ từ lúc nhỏ. Tuy nhiên do điều kiện khách quan, BP chưa được làm test thẩm định. Gia đình nhận ra BP học tiếng Anh thích hợp hơn tiếng Việt nên quyết định để BP học tiếng Anh. Gia đình hy vọng đó là giải pháp cho các khó khăn về ngôn ngữ / nhận thức mà gia đình nhận thấy.
Cho học tiếng Anh là một giải pháp chưa chắc đúng mà phụ huynh hay chọn khi nhận ra con mình có khó khăn về ngôn ngữ.Tiếng Anh có các lợi thế so với tiếng Việt như phonemic tones (/ma/, /má/, /mà/, /mạ/… có nghĩa khác nhau), có các video học vui nhộn, dễ học, v…v… Phụ huynh không biết rằng ở tầng playground language thì tiếng Anh dễ hơn tiếng Việt, nhưng khi vào tầng academic thì tiếng Anh khó hơn nhiều). Một số điểm tương đồng trong phát âm vùng từ chức năng cũng gây hiểu lầm là tiếng Anh có thể dùng để can thiệp cho trẻ có rối loạn ngôn ngữ.
Hình trên: các phát âm trùng nhau ở tiếng Anh và tiếnt Việt
BP được đi học tiếng Anh và các khó khăn ngày càng rõ tới năm lớp 6. Lúc này, gia đình nhận ra rằng BP cần được can thiệp nhà nghề, rằng cách cho đi học tiếng Anh không phải là giảp pháp can thiệp ngôn ngữ. Lúc này BP lộ rõ các khó khăn về ngôn ngữ, đọc, hiểu, diễn đạt ý tưởng qua giao tiếp hoặc bài văn viết. Giáo viên tại trường Nam Sài Gòn phàn nàn về hành vi của BP với bạn bè hay giáo viên trong lớp.
Khi bị phê bình, BP có thể sẽ phản ứng tiêu cực. Việc này càng đẩy BP cách xa với bạn bè. Nhu cầu giao tiếp tăng cao trong khi kỹ năng giao tế kém, ngôn ngữ diễn đạt không đủ mạnh là các lý đo làm BP khó hòa nhập và ngày càng tụt lại so với bạn.
Gia đình liên lạc với chúng tôi vào tháng 9, 2012. Qua các buổi quan sát BP qua video, bài học của BP làm tại Trường Nam Sài gòn phụ huynh gửi qua email, qua quan sát tương tác giữa giáo viên và BP, và qua các test Sàng lọc, CCM quyết định cần làm test thẩm định trực tiếp với BP.
Chuẩn bị can thiệp
CCM làm 3 test về Ngôn ngữ và Ngôn ngữ diễn đạt cho BP tại Ban Mai. Vì bộ Test thẩm định Language Processing Test đo tới 11 tuổi là mức tuổi BP vừa chạm, CCM quyết định dùng CELF thay thế. Hai bộ test khác chúng tôi sử dụng là Receptive OneWord Processing và Expressive OneWord Processing với mục đích sau:
- Language Processing Test cho biết mạnh/yếu của BP ở các phần khả năng liên hệ, chia nhóm và phân biệt. Dựa vào dó CCM ra baseline và các mục tiêu can thiệp 6 tháng cho BP.
- Receptive OneWord Processing cho biết vốn từ của BP so với nhóm chuẩn. Đây là vốn từ BP thiếu, dựa trên các test Sàng lọc và bài vở của BP gửi qua từ Trường Nam Sài gòn.
- Expressive OneWord Processing cho biết khả năng dùng các từ đã biết, đem vào sử dụng trong câu và trong giao tiếp của BP ra sao.
Hình trên: Bộ test ngôn ngữ làm cho BP
Chương trình can thiệp
Ba ngày sau khi làm test tại Ban Mai, ông Phi viết báo cáo và ghi nhận các điểm yếu sau đây của BP:
- Cấu trúc từ/câu: BP có khó khăn trong việc hoàn tất một câu cho sẵn với cấu trúc giới hạn.
- Nhóm từ: BP có khó khăn trong phần chỉ ra 2 từ có liên quan và mô tả liên hệ của 2 từ đó.
- Hiểu đoạn văn đọc: BP nghe một đoạn văn và trả lời ý chính, chi tiết, đoán diễn tiến dựa trên chi tiết trong đoạn văn.
- Ráp câu: BP viết 2 câu có cấu trúc đúng về cả văn phạm và ý nghĩa từ các nhóm từ BP đọc và nghe ông Phi đọc cho BP nghe.
CCM lên một chương trình can thiệp 6-tháng cho BP với mục tiêu cho từng 3 tháng một. 80% thời lượng dành cho can thiệp về ngôn ngữ cho BP. 20% còn lại dành cho can thiệp hành vi.
Mục tiêu can thiệp ngôn ngữ
- Ngôn ngữ cảm nhận
- Ngôn ngữ diễn đạt
Mục tiêu can thiệp hành vi
- Chấp nhận thua người khác trong một cuộc tranh luận.
- Biết chịu trách nhiệm về các hành vi của mình.
- Biết kiềm chế khi quá xúc động.
Sau ba tuần làm test và phân tích kết quả, chúng tôi nhận BP vào học vào sáng thứ ba, ngày 23 tháng 10, 2012.
Diễn biến khi can thiệp
Dựa trên kết quả test, chúng tôi dành riêng một giáo viên để can thiệp cho mảng ngôn ngữ cảm nhận Đọc/Hiểu cho BP. Các bài học như Câu cá ngừ đại dương, Mister Bean đi khinh khí cầu … được soạn riêng dựa vào khó khăn đọc/hiểu và sở thích của BP. Các bài đọc/hiểu được soạn ra, dạy và chỉnh sửa hàng tuần dựa trên dự đoán về tiến bộ ngôn ngữ cảm nhận. Sau 5 tháng xây dựng nền, phụ huynh bắt đầu nhận ra được tiến bộ qua các video quay trong lớp vào tháng 2 và tháng 6 năm 2013.
Vào chiều thứ sáu ngày 12 tháng 6, 2013, sau 8 tháng can thiệp, các thầy, cô, bạn bè tổ chức tiệc chia tay với BP để BP quay lại Trường Nam Sài Gòn học hòa nhập. Hình dưới do cô T. chụp lại tại buổi tiệc chia tay. Trong hình là 2 người bạn nhỏ thân với anh BP nhất, đã quyến luyến không muốn rời anh.
Kết luận
Rối loạn ngôn ngữ là một trong các rối loạn thường gặp, và hay bị nhầm lẫn với chậm phát triển ngôn ngữ. Nếu đưa ra giải pháp không đúng đắn, sẽ có thể có hại thêm cho học sinh. Học tiếng Anh không phải là một giải pháp tốt, luôn luôn đúng cho nhóm trẻ này.
Nếu được làm test và can thiệp đúng đắn, học sinh sẽ vượt qua được những khó khăn để đi vào hòa nhập. Các em cũng cần có sự may mắn và tố chất riêng của mình, tuy rằng may mắn có thể là “cơ hội + sự chuẩn bị chu đáo”.
BP là một case can thiệp may mắn của chúng tôi.